Boris Johnson…
Oh, where to begin….
Ooit een journalist die sappige stukjes schreef over ridicule EU-regels. Over verplichte rechte bananen enzo. Ok, veel van die bizarre dingen zoog hij uit z’n duim, maar de lezers smulden ervan. Die malloten in Brussel toch altijd…
Daarna een charmante, warrige, welbespraakte burgemeester van Londen. Die de afstand die zijn upper class achtergrond creëerde tot de gewone man subliem verkleinde met bakken zelfspot. De burgemeester van de London Olympics en de man die vrij bleef denken, praten en schrijven (zijn Churchill biografie is een aanrader). Hij maakte veel fouten, hij zei rare dingen, hij improviseerde erop los, maar dat was toch juist zijn charme. Boris Johnson wist als geen ander het Pratfall-effect in zijn voordeel te laten werken. Voor wie als competent wordt gezien werken alledaagse blunders op het publiek geruststellend. Het verhoogt de likeability. Mensen die alles lijken te kunnen vinden we eng, dus als we gewoon weten waar iemand totaal in faalt, dan stelt ons dat gerust. Het is ook maar een mens, net als wij. Sterker nog, er zijn dingen die wij zelf beter kunnen.
Boris Johnson was tegen de Brexit totdat hij ervoor was. Twijfelde nog een paar keer, schreef alvast twee opiniestukken (een voor Remain, een voor Brexit). Het eerste artikel was oprechter, het tweede bood hem meer carrièreperspectief. So, Brexit it was!
Na een campagne die weinig feiten, maar veel effectieve beïnvloeding bevatte (dat is wellicht voer voor een andere keer) werd het Brexit. Onder onmogelijke voorwaarden, dus premier Theresa May sneuvelde erop. Tijd voor Big Mouth Boris om het dan maar zelf te laten zien. Premier Johnson verhuisde naar number 10 Downing Street en nam zijn warrige kapsel, geïmproviseerde speeches en statements, losse omgang met de feiten en de rest van zijn talenten mee de ambtswoning in.
Daar kreeg hij, met een voortslepende Brexit en dramatische economische cijfers, snel een nieuwe kans om positief de geschiedenis in te gaan. Zijn leiderschap werd getest door een wereldwijde pandemie. Een beslissend moment voor premiers en presidenten. Corona zal voor elke leider van een land bepalen hoe zij of hij herinnerd wordt. Hoe goed of slecht je het tot die tijd ook had gedaan, niets was zo groot als een wereldwijde pandemie. Lockdowns, grote onzekerheid, sterfgevallen, elke dag weer moeilijke keuzes. En die keuzes bepalen uiteindelijk hoe je herinnerd wordt.
Johnson struikelde zich door het begin van de pandemie heen, maar maakte de Britten trots door heel snel, heel massaal te vaccineren. Daardoor hadden de Britten een voorsprong op veel andere landen en, misschien wel het belangrijkst, op de landen die nog in de EU zaten. Brexit was niet voor niets geweest. ‘Take Back Control’ werkt. The UK vaccineerde eerder.
En toen kwamen de feestjes. Of ja, die waren er kennelijk al geweest, maar nu kwam het naar buiten. Zoals het vaak gaat niet in één keer. Dag na dag was er wel weer een nieuw feitje dat de boel nog erger maakte. Ambtenaren hadden de Corona regels overtreden. Nee, ze hadden zelfs een borrel georganiseerd. De borrel was op een ministerie. Dat ministerie bleek het hoogste ministerie. De rechterhand van Johnson had het georganiseerd. De borrel bleek meerdere borrels. Sommige borrels bleken feestjes. Boris Johnson moest ervan geweten hebben. Boris Johnson wist ervan, maar dacht dat het een vergadering was. Boris Johnson was zelf aanwezig. En zo ging het maar door.
Er kwam een onafhankelijke onderzoekscommissie, ingesteld door Johnson. Maar er kwam ook een politieonderzoek. Dat is nog niet af, maar dat maakt politiek weinig uit. Als oppositie kun je niet het onderzoek afwachten, je moet nu het frame al zetten. Maar welk frame kies je? Er is zoveel fout aan deze kwestie. Zoveel om op te wijzen, zoveel om te bekritiseren. Zoveel dat niet een incident is, maar in een gedragspatroon past. Van Johnson, van de conservatieve partij, van de arrogantie van de macht.
Nu zou je denken: simpel toch? Hoe meer hoe beter! Stapelen die kritiek. Maar zo werkt ons brein niet. Als iemand tien argumenten geeft en ik ben het er met negen eens, dan nog kan die ene waar ik het niet mee eens ben alles verpesten en mij toch zo tegenstaan dat ik je niet steun.
Laten we dus kijken hoe Labour leider Keir Starmer het er deze week vanaf bracht. Hoe hij met een ijzersterk frame begon, dat verzwakte met zijn optreden, zelfs zijn hand overspeelde en zelf toch zal denken dat hij het helemaal goed heeft aangepakt.
- Het ijzersterke frame
Starmer begint kort met de feiten. Niet een ellenlange opsomming gelukkig, niet verontwaardigd doen over wat we al weten, maar kort en selectief: twaalf gevallen die onderwerp zijn van ‘criminal investigation’.
Dit is ten eerste slim omdat bij een ellenlange opsomming er vast dingen zitten waar een deel van de bevolking van denkt ‘ja, ok, mag niet, maar zo erg is het nou ook weer niet’. Starmer beperkt zich tot het ergste, waar de grootste groep het met hem eens zal zijn en waar zelfs de politieonderzoek naar doet. Door het woord ‘criminal investigation’ beschuldigt hij Johnson niet van wetsovertreding (dat wordt immers nog onderzocht), maar fietst hij wel de associatie met ‘criminal’ erin.
Vervolgens gaat Starmer snel naar zijn hoofdgerecht. En dat gaat niet over de feestjes, niet over het gedrag van Johnson, maar over ons. Zelfs niet-Britten kunnen zich erin herkennen:
“Over the last two years the British public have been asked to make the most heart wrenching sacrifices. A terrible collective trauma. Endured by all, enjoyed by none. Funerals have been missed. Dying relatives unvisited. Every family has been marked by what we’ve been through.
And revelations about the Prime Minister’s behaviour have forced us all to relive and rethink those darkest moments.
Many have been overcome by rage, grief, and even guilt.
Guilt – that because they stuck to the law they did not see their parents one last time.
Guilt – that because they didn’t bend the rules their children went months without seeing friends.
Guilt – that because they did as they were asked they didn’t go and visit lonely relatives.
But people shouldn’t feel guilty. They should feel pride in themselves and in their country. Because by abiding by those rules. They have saved the lives of people they will probably never meet. They have shown the deep public spirit. And the love and respect for others that has always characterised this nation at its best.
Our national story about Covid is one of a people that stood up when it was tested. But that will forever be tainted by the behaviour of this Conservative Prime Minister.”
Vanaf nu hebben we het niet over ‘feestjes’ en wat Johnson daar nu wel en niet van wist. Niet over die feiten en al helemaal niet wat je daar dan van vindt. Het gaat nu om onze kernwaarden, wie wij zijn, wat wij collectief gedaan hebben als samenleving. Of Johnson wel voldoet aan onze kernwaarden en onderdeel is van wat er goed is aan ons. Wie daar nu ‘nee’ op antwoord, zal hem automatisch ongeschikt vinden ons te leiden.
Deze woorden zijn een staaltje briljante framing. Johnson kan hier amper tegenin gaan. Hij zal alles, op het laatste zinnetje na, volmondig moeten toegeven en zien te bewijzen dat hij daar geen afbreuk aan heeft gedaan. Maar eigenlijk kan hij na deze woorden alleen nog maar zijn excuus aanbieden en hopen op vergiffenis.
- Het overspelen van zijn hand
Het lijkt helaas wel alsof er 2 mensen aan de speech hebben geschreven. Een briljante framer en een diehard partijmannetje (m/v). Waar het eerste deel van de speech zelfs conservatieve parlementariërs zal hebben geraakt (ze zaten zichtbaar ongemakkelijk op hun bankjes te schuiven en hun schaamte was voelbaar), leek het vervolg bedoeld voor enkel de eigen parochie:
“Even now, he is hiding behind a police investigation into criminality in his home, and in his office. He gleefully treats what should be a mark of shame as a welcome shield.
But, Prime Minister, the British public aren’t fools. They never believed a word of it. They think the Prime Minister should do the decent thing and resign.
Of course, he won’t. Because he is a man without shame.
And just as he has done throughout his life. He is damaging everyone and everything around him along the way. His colleagues have spent weeks defending the indefensible. Touring the TV studios parroting his absurd denials. Degrading themselves and their offices. Fraying the bond of trust between the Government and the public, eroding our democracy and the rule of law.
Margaret Thatcher once said: ‘The first duty of Government is to uphold the law. If it tries to bob and weave and duck around that duty when it is inconvenient, then so will the governed.”
Eerst overspeelt Starmer zijn hand door Johnson te verwijten zich te verschuilen achter het politieonderzoek. Dat klopt wel, maar mensen weten ook dat dit niet zwart/wit ligt. De politie heeft verzocht nog niet alles openbaar te maken tot hun onderzoek af is. Hier verliest hij een deel van het publiek. Erger nog, de conservatieven kunnen hun groeiend ongemak afreageren op deze overtrokken beschuldiging. Hun onbewuste grijpt deze kans dan ook meteen. Waar men zichtbaar ongemakkelijk naar de schoenpunten staarde tijdens het eerste deel van de speech, gaat nu het hoofd omhoog en klinkt er gejoel. Starmer’s doel moet zijn de conservatieven zich tegen hun eigen leider te laten keren. Alleen zo kan een vertrek van Johnson bereikt worden. Wat hij nu doet is de conservatieven verenigen in ergernis over de vijand.
Starmer maakt dit effect nog groter door daarna de pijlen niet alleen op Johnson te richten, maar de hele conservatieve partij. Juist de mensen die Johnson moeten afzetten duwt hij van zich af. Voor het publiek is Starmer nu ook niet meer de man die het collectieve gevoel verwoord, maar een partijpoliticus die een politiek punt probeert te scoren over ‘de andere partij’.
Tot slot gebruikt hij een citaat van Conservatief icoon Thatcher waarmee hij definitief zijn zorgvuldig opgebouwde staatsmannelijke frame inruilt voor puberale partijpesterijtjes.
Starmer had moeten stoppen na zijn eerste deel. Een groot deel van het publiek en zelfs conservatieve politici waren op dat moment verkocht. Op dat moment geldt: ‘Stop selling!’. Je kunt alleen nog mensen weer kwijtraken. Je hebt net in ons brein het beeld gewekt dat je concurrent ‘unfit for office’ is. Daarna geeft je ons het gevoel dat je zelf niet beter bent. Zonde.
- Waarom Starmer toch tevreden zal zijn.
Johnson biedt excuses aan. Hij appelleert ook aan het collectieve trauma, de gevraagde offers en de ellende van Corona. Hij doet dat kort, gehaast en niet goed.
Wat Starmer kennelijk ook bereikt heeft is onder Johnson’s huid kruipen. Na een hoop bij niemand aankomend gepraat over de maatregelen die Johnson gaat nemen, haalt hij uit naar Starmer. Onder de druk van Starmer maakt hij hier een blunder, een ‘unforced error’.
Naast een tekst die half briljant, half amateur hour is, heeft Starmer nog iets: een wat hoge stem, de uitstraling van een keukenverkoper en, na dat ijzersterke begin, een klaagzang vol verontwaardiging. Geen aantrekkelijke eigenschappen voor kiezers die een leider zoeken.
Johnson vecht voor zijn politieke leven en vechten kan hij. Daarbij is Johnson meer een straatvechter dan een elegante schermer. Johnson heeft niet naar Starmer geluisterd, Johnson had zijn weerwoord tevoren al paraat.
Hij valt Starmer aan op zijn verleden bij het Openbaar Ministerie. Hij wil hem neerzetten als iemand waar je niks aan hebt, geen leider in elk geval. Hij beschuldigt Starmer ervan vooral journalisten te hebben vervolgd en gefaald te hebben door Jimmy Saville niet te vervolgen. Jimmy Saville, een Britse TV-beroemdheid en steenrijke weldoener die na zijn dood een vreselijk sexueel roofdier te zijn geweest die in tientallen jaren honderden mensen misbruikte, waaronder minderjarigen.
Johnson probeert dus Starmer weg te zetten als iemand die wegkeek bij kindermisbruik. Zoals ik zei, Johnson is een straatvechter. Over deze uitspraak kwam ophef, Starmer had daar weinig mee te maken, Johnson nam zijn woorden deels terug en Starmer verweet Johnson gebruik te maken van een beschuldiging die al langer rondgaat online bij ‘gewelddadige fascisten’.
Starmer zal denken: mooi, weer een blunder van Johnson. Die krijg ik er gratis bij na mijn goede speech waar ik in de pers complimenten voor heb gekregen (voor het eerste deel, het ijzersterke frame) en veel applaus in mijn partij (voor het tweede deel dat bedroevend ineffectief was).
- Waarom die tevredenheid de redding van Johnson kan zijn
Maar het publiek zal denken: kijk, twee bekvechtende politici.
De ‘fout’ van Johnson heeft Starmer ertoe verleid weer op hetzelfde niveau te komen, een overtrokken verwijt terug te smijten (fascisme) en te gaan straatvechten met iemand die daar beter in is.
Na een briljant frame gaat het de dagen erna over de Saville-blunder en het fascisme-verwijt. Niet over het verraad aan de offers van de Britten dat Johnson heeft gepleegd door niet op te treden tegen de Coronafeestjes. Het briljante frame is weggedrukt en zal daarom geen effect hebben.
Omdat Starmer tevreden zal zijn, zal hij zijn aanpak niet veranderen. Zo blijft hij de conservatieven in elkaars armen drijven en verkleint hij de kans dat ze van Johnson af willen. Het bouwwerk brokkelt wel af. Trouwe medewerkers van Johnson hebben ontslag genomen, maar zolang zijn partijgenoten hem niet afzetten, blijft Johnson premier.
Speech terugkijken? Bekijk de speech hier.
Klaas Dijkhoff
Co-Founder SUE & the Alchemists
Wil je weten wat we voor je kunnen betekenen?
Benieuwd naar hoe SUE & The Alchemists je kan helpen om inzicht te geven in hoe jouw klanten, leden en fans beslissingen nemen en hoe je die kunt beïnvloeden? Stuur ons een mailtje met een korte beschrijving van je uitdaging. We kijken graag of we je verder kunnen helpen.
